De toestand

Hoewel de zon alhier (stad Groningen) eigenlijk deze hele dag (20 maart 2015) verduisterd werd door bewolking, was het tussen 10 en 11 uur ’s ochtends wat donkerder dan ervoor en erna. Een duidelijk teken dat de zon grotendeels door de maan werd afgeschermd.

De zonsverduistering had ook merkbare invloed op de temperatuur. Deze was in de dagelijkse gang gestegen tot 5,4° rond een uur of 10, maar daalde weer tot 5,1° rond 11 uur. De dip is duidelijk zichtbaar in de grafiek (tijden zijn daar weergegeven in UTC; een uur bijtellen voor lokale tijd).

Uit vele onderzoeken is gebleken dat variatie in zonneactiviteit in de loop van decennia, optredend als gevolg van de ongeveer 11-jarige zonnecyclus, weinig invloed heeft op de wereldtemperatuur.
De huidige cyclus nummer 24 is inmiddels op de helft, heeft vorig jaar een hoogtepunt gehad. Deze cyclus is een stuk zwakker dan de meeste in de vorige eeuw, en ligt ongeveer op het niveau van enkele zwakke cycli rond de overgang van de 19e naar de 20e eeuw. Sinds die tijd is de wereldwijd gemiddelde temperatuur wel met ongeveer 0,8°C gestegen.

Lees verder »

Was de X factor al bekend in de amusementsindustrie, het is nu ook doorgedrongen tot de blogs van criticasters van klimaatverandering. Wanhopig op zoek naar wat dan ook dat kan ontkrachten welke invloed de toename van CO2 heeft op het klimaat, introduceert de Australiër David Evans nu de X factor. Hij ontkent weliswaar niet het broeikaseffect als zodanig, maar poneert dat veranderingen in de zonnestraling veel meer effect hebben. De temperatuur nabij het aardoppervlak kan volgens hem afgeleid worden uit de totale zonnestraling 11 jaar eerder.
Lees verder »

30 april 2013 bracht niet alleen de voorlopig laatste Koninginnedag en inhuldiging van een nieuwe koning. Sommige kranten hadden nog ruimte voor ander GROOT nieuws. “Nieuwe ‘ijstijd’ verwacht tegen 2030” en “Russische wetenschappers verwachten tegen 2030 nieuwe ‘ijstijd’” kopten de sites van Algemeen Dagblad (Nederland) en Het Laatste Nieuws (België). Dat de koppen geen verschil maakten tussen “IJstijd” en “Kleine IJstijd” en dat zelfs het laatste nogal in tegenspraak is met “het zal zeker niet zo koud worden als tijdens de 17de eeuw” in de artikelen zelf, zal veel lezers zijn ontgaan.
Hoewel de koppen iets verschilden, was het bericht van journalist Inge Ringoot op beide sites exact gelijk. Niet zo toevallig, omdat beide kranten onderdeel zijn van De Persgroep. Netjes werd vermeld dat het bericht ontleend was aan de Daily Mail, die eerder in de nacht al een soortgelijk bericht publiceerde.
De Britse boulevardkrant was helaas niet zo netjes om bronnen te vermelden. Wat zoekwerk toont dat het artikel op twee bronnen was gebaseerd.

Lees verder »

Een vervolg op het bekijken van een mogelijke invloed van activiteit van de zon op wintertemperaturen in Nederland. Eerder bespraken we of er een relatie bestaat tussen aantallen zonnevlekken en winters: niet. We zullen nu de zogeheten ‘open solar flux’ beschouwen en de tijdreeksen verder terug laten gaan in de tijd (tot 1676).
De solar flux is een meeteenheid voor de sterkte van het magnetisch veld van de zon. Dit veld is sterker naarmate de zon actiever is in de ruwweg 11-jarige zonnecyclus. Het zorgt er dan mede voor dat aan de rand van het zonnestelsel meer kosmische straling wordt tegengehouden. Er is een sterk positief  verband tussen solar flux, aantal zonnevlekken en de hoeveelheid zonnestraling die de Aarde bereikt (Total Solar Irrediance, TSI), en een negatief verband met hoeveel kosmische straling onze planeet treft. Toch zijn er ook verschillen. Zo varieert de hoeveelheid inkomende UV-straling veel meer dan bv. de TSI en variaties in zonnevlekken, en UV-straling heeft effecten op de stratosfeer. De solar flux kon wel eens een betere meeteenheid zijn voor de werkelijke variatie in zonneactiviteit dan TSI of aantal vlekken.

Lees verder »

Ondanks dat soms op internet het tegendeel beweerd wordt, gaat de globale opwarming nog altijd verder. Dit blijkt uit een studie van Foster en Rahmstorf, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Environmental Research Letters.
Sinds 1979 zijn er vijf mondiale temperatuurreeksen beschikbaar. Drie zijn gebaseerd op waarnemingen direct boven land en zee: NASA/GISS, HadCRU en NOAA/NCDC. De andere twee zijn gebaseerd op satellietmetingen van temperaturen in de lagere troposfeer: UAH en RSS.
De jaarlijkse fluctuaties van de wereldtemperatuur zijn groot, omdat ze mede beïnvloed worden door drie externe factoren: de afwisseling van El Niño en La Niña situaties (ENSO), vulkanisme en de ongeveer 11-jarige zonnecyclus.

Lees verder »

Recentelijk was er weer nieuws over een mogelijk verband tussen kosmische straling en bewolking op onze planeet.
Allereerst onderzoek bij de CERN deeltjesversneller bij Genève, die volgens sommige berichten onomstotelijk zou hebben aangetoond dat kosmische straling meer bewolking tot gevolg heeft. Verder een onderzoek van enkele Servische wetenschappers, die het verband onderzochten tussen snelle afnames van kosmische straling en bewolking, op basis van verschil in dag- en nachttemperatuur in Europa. Tenslotte een onderzoek uit de VS, waaruit dan weer blijkt dat meer kosmische straling de afgelopen jaren juist gepaard ging met minder bewolking. Met name het onderzoek van de Serviërs zal ik verderop bespreken.

Lees verder »

Veel weeramateurs zijn winterliefhebbers pur sang. Hoe kouder en sneeuwrijker, des te beter. Wanneer na de zomerse zonnewende de dagen langzaam maar onverbiddelijk beginnen te lengen, komen ook de eerste voorzichtige speculaties over de komende winter.
In dit artikel stellen we de vraag: is er verband tussen activiteit van de zon en winters in Nederland? De zon volgt een ongeveer 11-jarige cyclus in haar activiteit, waarbij in een soort golfbeweging het aantal zonnevlekken eerst toeneemt tot een piek en daarna weer vermindert tot een dal, waarna een nieuwe cyclus begint. We zitten momenteel aan het eind van zo’n dal, het begin van zonnecyclus 24, maar de weg omhoog lijkt ditmaal erg traag te gaan.

Lees verder »

Een recente publicatie van de natuur- en sterrenkundige Mike Lockwood et al. in het tijdschrift Environmental Research Letters (ERL) heeft, zoals vaker, geleid tot een hoop onzinnige berichtgeving. De term ‘kleine ijstijd’ kwam daarbij veelvuldig aan bod. Een term die Lockwood zelf niet heeft gebruikt en waarover hij in een bericht van de BBC expliciet meldt dat die term ook niet verbonden moet worden aan zijn bevindingen. Tijd voor wat verduidelijking.

Lockwood beschreef een verband tussen geringe zonneactiviteit en het optreden van geblokkeerde stromingspatronen in de atmosfeer. Zo’n blokkade kan ’s winters koud weer tot gevolg hebben voor het Verenigd Koninkrijk. Er zijn aan een en ander een hoop mitsen en maren verbonden.
Vorig jaar schreef Lockwood eveneens in ERL dat de zon minder actief aan het worden is, en dat hij de kans ongeveer 8 procent schat dat we een zonneminimum tegemoet kunnen zien vergelijkbaar met het zogeheten Maunder Minimum. Tijdens zo’n minimum zouden er dan meer blokkades gaan voorkomen, waardoor in Engeland wellicht een op de zeven winters koud kan gaan verlopen. Maar blokkades kunnen evengoed ’s zomers tot hittegolven leiden, zoals Rusland vorig jaar nog heeft ondervonden. De aanwezigheid van een blokkade op zich zegt weinig, het gaat er om waar die blokkade plaatsvindt en in welk jaargetijde.

Al eerder hebben we bericht over wat de mogelijke gevolgen zouden kunnen zijn van een nieuw Minimum in zonneactiviteit. Hoe zat het met de temperatuur in Nederland tijdens het Maunder Minimum en gedurende de veel langere periode die we Kleine IJstijd noemen?

Lees verder »

In discussies over het versterkte broeikaseffect komt soms de argumentatie naar voren dat een en ander wel door de zon moet komen, aangezien ook elders in het zonnestelsel ‘global warming’ zou voorkomen. Met name Mars, Jupiter, Pluto en de Neptunus-maan Triton worden in dat kader vaak genoemd. Wat zijn de feiten?

Lees verder »